09.10.2025
Dijital erişilebilirlik, dijital dünyada herkes için eşit fırsatlar sunan, engelleri ortadan kaldıran ve kapsayıcı bir ortam sağlayan bir tasarım anlayışıdır. Bu yaklaşım, görme, işitme, motor veya bilişsel engelleri olan bireylerin dijital içeriklere kolay erişimini mümkün kılarak, erişim hakkını güvence altına alır.
Özellikle Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu (WCAG) gibi standartlar, dijital platformların kapsayıcı bir internet deneyimi sunmasını sağlamak için temel referanslardır. Dijital erişilebilirlik, sadece engelli bireyler için değil, tüm kullanıcılar için eşit ve kolay erişilebilir bir dijital dünya yaratmayı hedefler.
Dijital erişilebilirlik, dijital içeriklerin, web sitelerinin, mobil uygulamaların ve diğer dijital platformların, görme, işitme, motor veya bilişsel engelleri olan bireyler dahil olmak üzere herkes tarafından kolayca erişilebilir ve kullanılabilir olmasını ifade eder. Bu kavram,dijital erişim sorunları yaşayan engelli bireylerin dijital dünyaya tam katılımını sağlamayı amaçlar ve toplumsal eşitliği destekler.
Web Erişilebilirlik İçin İlkeler (WCAG), dijital içeriklerin erişilebilirliğini sağlamak için uluslararası standartlar sunar. Bu standartlar, içeriklerin algılanabilir, anlaşılabilir, kullanılabilir ve sağlam olmasını hedefler.
Dijital erişilebilirlik, sadece engelli bireyler için değil, yaşlılar ve geçici engelleri olan kişiler için de önemlidir. Erişilebilir dijital hizmetler, tüm kullanıcıların eşit fırsatlarla dijital dünyaya katılmasını sağlar.
Erişilebilirlik, dijital içeriklerin herkes için erişilebilir ve kullanılabilir olmasını sağlayarak, kapsayıcı bir dijital deneyim sunar ve toplumun her kesiminin dijital dünyaya dahil olmasına katkıda bulunur.
Dijital erişilebilirlik, özellikle WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) çerçevesinde dört temel ilkeye dayanır — Algılanabilirlik, İşlenebilirlik, Anlaşılabilirlik ve Sağlamlık. Aşağıda bu ilkeleri kısaca özetliyorum:
Bu alan artık bir tercih değil, tam tersine yasal bir zorunluluk olup, ilk kez yasal yaptırımlarla desteklenmektedir.
Engelliler için temel erişilebilirlik standartlarının sağlanması için bu özelliklere sahip olunması gerekli.
WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)
Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG), W3C tarafından geliştirilen ve web sitelerinin herkes tarafından erişilebilir olmasını hedefleyen uluslararası standartlardır. Bu yönergeler, metin, görsel, video ve interaktif içeriklerin engelli bireyler için erişilebilirliğini sağlar.
EN 301 549
Avrupa Birliği tarafından kabul edilen EN 301 549, bilgi ve iletişim teknolojilerinde (ICT) erişilebilirlik için minimum gereksinimleri belirleyen bir Avrupa standardıdır. Yazılım, web siteleri, mobil uygulamalar ve elektronik belgeler dahil geniş bir kapsamı vardır.
Kamu Sektörü Erişilebilirlik Düzenlemeleri (PSBAR 2018)
Birleşik Krallık’ta yürürlüğe giren PSBAR 2018 (Public Sector Bodies Accessibility Regulations 2018), kamu sektöründeki web siteleri ve mobil uygulamaların erişilebilir olmasını zorunlu kılar. Bu düzenleme, WCAG standartlarını temel alır ve kamu hizmetlerinin herkes için erişilebilir hale getirilmesini amaçlar.
Türkiye'de dijital ve fiziksel erişilebilirlik, yalnızca etik bir sorumluluk değil, aynı zamanda hukuki bir yükümlülük olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda, çeşitli erişilebilirlik genelgeleri, yönetmelikler ve hukuki düzenlemeler yürürlüğe girmiştir.
20 Haziran 2025 tarihinde yayımlanan 2025/10 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, kamu kurumları ve özel sektör kuruluşlarının web siteleri ile mobil uygulamalarının erişilebilirliğini sağlamak amacıyla önemli düzenlemeler getirmiştir. Bu genelge, engelli ve yaşlı bireylerin dijital hizmetlere eşit erişimini temin etmeyi hedeflemektedir .
Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği, umuma açık hizmet veren yapılar, açık alanlar ve toplu taşıma araçlarında erişilebilirliğin izlenmesi ve denetlenmesi için gerekli usul ve esasları belirlemektedir. Bu yönetmelik, erişilebilirlik standartlarının uygulanmasını sağlamak amacıyla komisyonların teşkilini ve denetim süreçlerini düzenlemektedir .
5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun, engelli bireylerin yaşam alanlarının erişilebilirliğini güvence altına almakta ve kamu kurumları ile özel sektör kuruluşlarını bu konuda yükümlü kılmaktadır. Ayrıca, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayımlanan erişilebilirlik kılavuzları ve denetleme formları, erişilebilirlik standartlarının uygulanmasını ve izlenmesini sağlamaktadır .
Erişilebilirlik alanında uygulamaya yönelik usul ve esaslar, ilgili genelgeler ve yönetmeliklerle belirlenmiş olup, kurumların bu düzenlemelere uygun hareket etmeleri beklenmektedir. Bu düzenlemeler, erişilebilirliğin sağlanması için gerekli adımların atılmasını ve denetimlerin etkin bir şekilde yapılmasını temin etmektedir.
Dijital içerikleri erişilebilir kılmak için web standartlarına uygun tasarım şarttır. Bu yaklaşım, kullanıcıların arayüz kullanılabilirliği deneyimini artırır.
Alternatif metin açıklamaları, görsellerin içerik ve işlevini tanımlayarak görme engelliler için erişilebilirlik sağlar. Bu metinler, ekran okuyucular tarafından okunur ve kullanıcıların görsel içerikleri anlamasına yardımcı olur.
Web tasarımında renk kontrastı, içeriklerin tüm kullanıcılar tarafından okunabilir olmasını sağlamak için kritik bir kriterdir. WCAG kontrast kriterleri, metin ve arka plan renklerinin yeterli farkı olmasını şart koşar.
Web sitelerinin klavyede gezinme desteği sunması, özellikle motor kısıtlılığı olan kullanıcılar ve ekran okuyucu kullanan bireyler için kritik öneme sahiptir.
Dijital içeriklerde erişilebilir video içerikleri oluşturmak, işitme engelliler için altyazı ve işaret dili desteği sağlamakla mümkün olur.
Dijital erişilebilirlik, web sitelerinin ve dijital içeriklerin herkes için erişilebilir olmasını sağlayarak kullanıcı deneyimini büyük ölçüde iyileştirir. Kapsayıcı tasarım ve arayüz kullanılabilirliği, kullanıcıların sitede kolay ve sorunsuz gezinmesini temin ederken, alternatif metin açıklamaları görme engelli bireylerin görselleri anlamasına olanak tanır. Videolarda sunulan işitme engelliler için altyazı ve işaret dili desteği, tüm kullanıcıların içerikleri eksiksiz deneyimlemesini sağlar.
Renk kontrastı ve WCAG kontrast kriterleri, renk körlüğü gibi durumlarda bile metinlerin okunabilirliğini güvence altına alırken, klavyede gezinme ve ekran okuyucu uyumluluğu, motor kısıtlılığı olan kullanıcıların siteyi rahat kullanmasını sağlar.
Ayrıca, erişilebilirlik modu, erişilebilirlik menüsü ve WeAccess erişilebilirlik widget’ı gibi yardımcı teknolojiler, kullanıcıların web sitesini kendi ihtiyaçlarına göre özelleştirmesine imkân tanır. Tüm bu uygulamalar, erişilebilir yaşam teknolojileri nedir sorusunun yanıtını sahada gösterir ve sitelerin sadece teknik olarak değil, aynı zamanda kullanıcı deneyimi açısından da kapsayıcı bir dijital ortam sunmasını garanti eder
Günümüzde kullanıcıların büyük kısmı mobil uygulamalar ve mobil web üzerinden dijital içeriklere erişmektedir; bu nedenle web siteleri ve mobil uygulamaların erişilebilirliği kritik bir konudur. Mobil uygulamaların erişilebilirliği, hem iOS hem de Android platformlarında, ekran okuyucu desteği, dokunmatik navigasyon ve uygun kontrast gibi erişilebilirlik kriterleri ile sağlanır.
Telefonda erişilebilirlik nedir sorusunun yanıtı, kullanıcıların uygulamaları kendi ihtiyaçlarına göre kişiselleştirebilmesi ve kolayca kullanabilmesidir. Ayrıca, otomatik güncellemeler ile erişilebilirlik özelliklerinin sürekli güncel tutulması, kapsayıcı bir mobil deneyimi garanti eder.
Dijital içeriklerin erişilebilirliğini sağlamak için sistematik bir yaklaşım gereklidir. Erişilebilirlik testi, web siteleri ve mobil uygulamaların herkes tarafından kullanılabilirliğini ölçmek için yapılan kapsamlı bir süreçtir. Bu süreçte erişilebilirlik test kriterleri ve erişilebilirlik test planı kullanılarak testler gerçekleştirilir ve erişilebilirlik test yöntemleri belirlenir.
Erişilebilirlik test süreçleri, kullanıcı deneyimini iyileştirmek ve eksiklikleri belirlemek amacıyla yürütülür. Testlerin sonunda elde edilen erişilebilirlik test sonuçları ve oluşturulan erişilebilirlik raporu, hem teknik hem de kullanıcı odaklı geri bildirim sağlar. Başarılı siteler veya uygulamalar için verilen erişilebilirlik sertifikası, güvenilirliği ve kullanıcı güvenini artırır.
Ayrıca, erişilebilirlik izleme ve denetleme faaliyetleri, zaman içinde standartlara uyumun devam etmesini garanti eder. Düzenli erişilebilirlik denetimleri ve sertifikasyon ile hem yasal yükümlülükler karşılanır hem de kapsayıcı bir dijital deneyim sağlanır.
Dijital erişilebilirlik alanında sürdürülebilir bir uygulama için erişilebilirlik eğitimi büyük önem taşır. Erişilebilirlik eğitim kursları, web geliştiricilerden tasarımcılara kadar tüm paydaşlara, erişilebilirlik kaynakları ve araçları kullanımı ve en iyi uygulamaları öğretir. Erişilebilirlik uygulama rehberi ve erişilebilirlik klavuzu, kurumların dijital içeriklerini standartlara uygun hale getirmesi için yol gösterir.
Kurumlar, erişilebilirlik olgunluk modeli (DAMM) ve belirlenen erişilebilirlik hedefleri doğrultusunda bir erişilebilirlik eylem planı oluşturabilir. Bu plan, sistematik erişilebilirlik iyileştirmeleri ve erişilebilirlik iyileştirme planı ile desteklenir, uygulamaların ve web sitelerinin kapsayıcılığını artırır. Ayrıca, erişilebilirlik logosu ve çeşitli erişilebilirlik araçları, kullanıcıların erişilebilir içerikleri kolayca tanımasını ve kullanmasını sağlar .
Kategori |
Açıklama |
Stratejik Planlama |
Dijital içeriklerin erişilebilirlik doğrultusunda planlanması, tüm kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayacak bir yol haritası oluşturur. |
Hizmet ve Tasarım |
Web siteleri ve mobil uygulamalarda erişilebilirlik ilkeleri uygulanır, arayüzler herkes için kullanımı kolay ve anlaşılır hale getirilir. |
İçerik Dağıtımı ve Erişim |
İçeriklerin farklı platformlar ve cihazlar üzerinden sorunsuz ulaşabilmesi için içerik dağıtımı ve erişim politikaları uygulanır. |
Yönetişim ve İzleme |
Erişilebilirlik standartlarının sürdürülmesi için yönetişim mekanizmaları oluşturulur, denetimler ve iyileştirmeler sürekli yapılır. |
Dijital erişilebilirlik, günümüzde yalnızca bir uyum zorunluluğu değil, aynı zamanda erişilebilirlik ve dijital pazarlama ile kullanıcı deneyimini güçlendiren bir stratejik avantajdır. Erişilebilirlik ve dijital ürün geliştirme süreçlerinde, arayüzlerin kapsayıcı ve herkes tarafından kullanılabilir şekilde tasarlanması kritik öneme sahiptir. Erişilebilirlik ve dijital dönüşüm ile kurumlar, hizmetlerini modernize ederken, erişilebilirlik ve dijital içerik erişim inovasyonları sayesinde yeni kullanıcı kitlelerine ulaşır ve erişim engellerini azaltır.
Gelecek trendlerde, erişilebilirlik ve dijital içerik erişim standartları ve standartlaştırma çalışmaları, sektörde uyum ve kaliteyi artıracak; erişilebilirlik ve dijital içerik erişim zorluklar ve çözümler ile sürekli iyileştirmeler yapılacaktır. Başarı hikayeleri ve ekonomik faydalar, kurumların erişilebilirlik ve dijital içerik erişim başarı hikayeleri ve ekonomik yararlarını gözler önüne sererken, toplumsal etkiler de kapsayıcı dijital deneyimlerin önemini vurgular
Erişilebilirlik nasıl kullanılır?
Erişilebilirlik, uygulamalar ve internet siteleri üzerinde erişilebilirlik modu, erişilebilirlik menüsü veya Weaccess erişilebilirlik widget’ı gibi araçlarla kullanılabilir. Özellikle android ve ios işletim sistemlerinde erişilebilirlik ayarları, engelli bireyler için dijital içerik ve web siteleri üzerinde daha kapsayıcı bir deneyim sağlar.
Erişilebilirlik faktörleri nelerdir?
Görsel erişim: Renk kontrastı, alternatif metinler, okunabilir yazılar.
İşitsel erişim: Altyazı, transkript, işaret dili desteği.
Fiziksel erişim: Klavye ile kullanım, kolay navigasyon.
Bilişsel erişim: Basit dil, açık içerik yapısı.
Teknik uyumluluk: WCAG standartları, mobil uyum, hızlı yükleme.
Otomatik araçlar: WCAG uyumluluk testleri, erişilebilirlik denetim yazılımları.
Manuel testler: Klavye ile gezinme, ekran okuyucu ile kullanım.
Kullanıcı testleri: Engelli bireylerle deneyim testleri.
Standartlara göre değerlendirme: WCAG 2.1, EN 301 549 gibi kriterler.
Erişilebilirlik ilkesi, kapsayıcı bir internet ve herkes için eşit fırsat sağlamayı hedefler. Bu kapsamda, erişilebilirlik kriterleri, erişilebilirlik klavuzu, wcag 2.2 gibi standartlara uygun dijital çözümler geliştirilir.
Erişilebilirlik yaşam teknolojileri nelerdir?
Erişilebilirlik yaşam teknolojileri, engelli bireylerin günlük yaşamda dijital ve fiziksel alanlara erişimini kolaylaştıran çözümlerdir: